Volgens mij weten we allemaal heel goed wat onveiligheid is. We zijn misschien niet altijd even goed in staat om een adequate inschatting van onze veiligheid te maken op het moment dat deze in het gedrang is, maar we weten op het moment dat we niet in gevaar zijn heel goed wanneer iets onveilig is (geweest).
Moeilijker is het vaak om in te schatten wanneer iets veilig is of zelfs wat veiligheid eigenlijk betekent. Jammer is dat!
Want, hoewel ons systeem nog gelooft dat het er om gaat om je tegen onveiligheid te wapenen (omdat dat is wat we geleerd hebben te verwachten) gaat het er in een gezonde situatie juist om hoe je je met veiligheid kunt omringen.
En hoewel het als kind niet mogelijk was, omdat je klein was en daardoor afhankelijk en machteloos, mag (moet!) je als volwassene kiezen voor veiligheid.
Voor veiligheid kiezen is echter iets anders dan dingen vermijden die je een angstig gevoel geven.
Wanneer je dat doet, verklein je je levensgeluk (je beperkt jezelf dan teveel op het gebied van beweegruimte en in relaties met anderen). En levensgeluk is ook iets waar je, hoewel het vroeger anders was, nu voor mag en kunt kiezen.
Het gaat dus om het vinden van de juiste balans.
En dat is moeilijk, dat begrijp ik.
Maar dat het moeilijk is, betekent niet dat het onmogelijk is.
Het eerste wat je moet weten, is wat veiligheid is:
Wat betekent het als je veilig bent?
Het betekent niet dat je een leven kunt leiden dat vrij is van pijn en verdriet. Ik schreef het al eerder: Pijn en verdriet horen onlosmakelijk bij het leven. Bovendien kan vreugde niet bestaan zonder verdriet. Dus wat is veiligheid dan wel?
Een mooie definitie vind ik deze: “Veiligheid is de behoefte om je redelijkerwijs onkwetsbaar te voelen voor narigheid veroorzaakt door jezelf en anderen. Daarnaast is het de behoefte dat je naasten redelijkerwijs onkwetsbaar zijn voor narigheid veroorzaakt door hunzelf of anderen”
‘Redelijkerwijs’ betekent in dit geval dus niet onkwetsbaar voor álle narigheid, maar alleen voor die narigheid die buitenproportioneel is.
Veiligheid is dus concreet dat je redelijkerwijs in staat bent om jezelf er tegen te beschermen dat anderen je moedwillig pijn doen, je misbruiken of dat je traumatische dingen meemaakt. Terwijl je jezelf beschermt, lukt het je om bij jezelf en in het hier en nu te blijven en ben je steeds in staat om gezonde beslissingen te nemen.
Net zoals het vermijden van alles wat je bang maakt of weerstand bij je oproept, niet echt betekent dat je je veiligheid verbetert, is dissociëren wanneer je het gevoel hebt dat je in gevaar bent ook geen goede oplossing.
Dissociatie was vroeger een laatste redmiddel omdat je niet in staat was om op een andere manier voor je veiligheid te zorgen. Het is belangrijk ervoor te waken dat het in het nu geen standaard reactie op onveiligheid wordt, omdat je nu wel meer mogelijkheden hebt. Deze mogelijkheden zijn bovendien beter, omdat ze vaak concreet betekenen dat je in staat bent om een eind te maken aan datgene wat onveilig is.
Daag je systeem uit. Je hoeft het (nog) niet te voelen. Het gevoel is een langzame leerling; Ik schreef hier al eerder over. Probeer in ieder geval om het verstandelijk te begrijpen: Met logica valt te redeneren. De rest komt vanzelf. Oefen gezonde opvattingen over veiligheid en oefen de gedachte dat je het recht hebt om jezelf te beschermen: Ieder mens heeft het recht op veiligheid. Jij ook. Jij vooral.
“Ik heb het recht om veilig te zijn”
“Ik heb het recht om mezelf te beschermen”
Ja echt.
Er zijn verschillende soorten veiligheid en het is belangrijk om je daar bewust van te zijn, zodat je goed in staat bent om jezelf te beschermen.
Allereerst is er fysieke veiligheid. Dit betekent dat je lichaam niet in gevaar is.
Fysieke veiligheid bewaken houdt in dat je in staat bent om een gevaarlijke situatie te herkennen, je mogelijke opties te overzien, naar die mogelijkheden te handelen en jezelf uit de situatie te halen als je de situatie zelf niet veilig kunt maken.
Er is ook mentale veiligheid: In staat kunnen zijn om opvattingen, denkpatronen en een bewustzijn te kiezen dat je helpt te komen waar je wilt of moet komen.
Tot slot is er emotionele veiligheid: Dit houdt in dat je in staat bent te herkennen wat je voelt in situaties en ook wat je intuïtie je vertelt en dat je vervolgens kunt handelen naar je gevoel en intuïtie, in het bijzonder als ze je waarschuwen voor gevaar.
Hiervoor is het natuurlijk belangrijk dat je oefent met je gevoelens leren voelen en ook verdragen (ook dit is iets dat ik al eerder noemde). Wanneer je beseft dat je gevoelens van onveiligheid kunt verdragen en hoewel het onprettig is, nog wel in staat bent om er op een gezonde manier naar te handelen, bewaak je je emotionele veiligheid.
Vragen die je jezelf kunt stellen als je aan de slag wilt met veiligheid zijn bijvoorbeeld:
-Hoe veilig is mijn omgeving? Is mijn huis veilig?
-Wat maakt dat ik me fysiek veilig voel als ik alleen ben? Of met anderen? Of in verscheidene situaties?
-Zijn de mensen met wie ik omga en in aanraking kom veilig? Als ze dat zijn, wat maakt een situatie en deze mensen dan veilig? Als ze dat niet zijn, wat maakt ze onveilig?
-Als ik thuis niet veilig ben, wat kan ik daar dan aan doen?
-Als ik niet veilig ben met degenen die het dichtst bij me staan, wat heb ik dan nodig om veiliger te zijn?
-Hoe kan ik (en hoe probeer ik) mezelf (te) beschermen?
-Hoe succesvol ben ik in mijn pogingen mezelf te beschermen?
-Wanneer ben ik het veiligst?
-Wanneer voel ik mij het veiligst?
-Hoe kan ik mezelf beschermen als ik met mensen ben die ik niet ken?
-Wat vertellen mijn antwoorden me over mijn gevoel van veiligheid?
Besef dat het soms onmogelijk is om je veiligheid te doen toenemen, tenzij je van locatie verandert (en wees ook bereid dit te doen). Dit kan concreet in een situatie zijn die je op dat moment overkomt: Als een dronken persoon je op straat belaagt, ga je niet eerst in discussie over ethiek, je kunt maar beter zo snel mogelijk weg gaan, want er valt niet te redeneren met dronken personen.
Groter gesproken, kan van locatie veranderen ook betekenen dat je moet verhuizen uit een onveilige buurt of een relatie moet verbreken waarin sprake is van enige vorm van geweld.
Naast de vormen van veiligheid die ik hierboven beschreef, bestaat er ook nog zoiets als veiligheid in jezelf. Dit heeft veel te maken met emotionele veiligheid. Veiligheid in jezelf kun je bewerkstelligen door ongezonde en negatieve gedachten te leren herkennen, je bewust te zijn van het verschil tussen gevoelens & gedachten en de werkelijkheid en door je emoties te leren herkennen en verdragen.
Daarnaast kan je concrete dingen doen, zoals ergens een plek creëren waar je je veilig voelt, vermijden om dingen te kijken/doen/luisteren die je triggeren, zonder dat ze redelijkerwijs nodig zijn om bij te dragen aan je levensgeluk (denk bv aan het kijken van een gewelddadige film. Dit is onnodig, je kunt in dezelfde plaats een komedie kijken). Verder kan je gewoontes proberen in te passen die je een positief gevoel geven over jezelf. Denk bijvoorbeeld aan het gebruik van affirmaties of een dagboek van positieve dingen. Ook ontspanningstechnieken dragen bij aan een gevoel van veiligheid in jezelf. Ik zal later verder ingaan op vormen van ontspanning, omdat ik weet dat voor slachtoffers van geweld, ontspanningsoefeningen vaak beladen zijn.
Voor nu wil ik graag eindigen met een lijst van signalen die aangeven dat je veiligheid in jezelf in het gedrang is en dat je moet starten met crisismanagement of zelfzorg of afleidende vaardigheden (hoe je het ook wilt noemen) en een lijst met voorbeelden van dingen die je kan doen om je gevoel van veiligheid te doen toenemen.
Signalen van een gebrek aan veiligheid in jezelf
*Als je voelt dat je niet meer aanwezig bent in je lichaam of je minder bewust bent van je omgeving of als je merkt dat je tijd verliest (symptomen van dissociatie)
*Als je flashbacks begint te krijgen, of ze intenser worden
*Als je het gevoel krijgt dat je wordt overweldigd door je gevoelens (flooding)
*Als je boosheid voelt, woede, irritatie, depressie, angst, spanning, verdriet of andere gevoelens die ofwel niet onder controle zijn ofwel niet duidelijk te herleiden naar een oorzaak
*Als je jezelf begint of wilt pijn doen
*Als je kiest voor verslavingsgedrag of dwangmatig gedrag, bijvoorbeeld op het gebied van alcohol, drugs, sex, eten of werk
*Als je je gevoel opeens totaal niet meer voelt en er alleen nog leegte is
*Als je jezelf begint te isoleren en anderen begint te vermijden
*Als je dramatische veranderingen kiest in een normaal levenspatroon
Dingen die je kunt doen die je gevoel van veiligheid doen toenemen:
Fysieke Zelfzorg
Regelmatig eten, bewegen, slapen, jezelf in een (strakke) deken hullen, in je favoriete stoel zitten, naar de dokter gaan wanneer dat nodig is, een massage nemen, sporten, uitrusten, een warm bad of douche nemen, het huishouden of de tuin doen, op een kussen slaan, een telefoonboek verscheuren en vakantie nemen…
Mentale zelfzorg
Mediteren, in je dagboek schrijven, luisteren naar geruststellende opnames, dagelijks actief je stress proberen te verminderen (i.p.v. wanneer het al teveel is), hulp vragen wanneer dat nodig is, je verbinden aan iets wat je fijn vindt om te doen, iets lezen waar je blij van wordt, nee zeggen omdat het kan, jezelf leren verdedigen…
Zelfzorg op je werk:
Regelmatig pauzeren, op tijd beginnen aan een opdracht, grenzen en doelen stellen, werken aan je relaties met collega’s en je meerdere(n), iets zoeken wat belonend voor je is (of voor je gevoel van competentie), de balans zoeken met andere aspecten van je leven…
Zelfzorg algemeen
Maak een lijst van aangename activiteiten
Maak een netwerk lijst met mensen die je kan sms’en, appen, bellen, mailen, ontmoeten of raadplegen
Maak een lijst met dingen die je een goed gevoel geven over jezelf.
Tot slot nog iets om over na te denken; Mijn therapeute zei me dat ik steeds weer opnieuw mag kiezen voor veiligheid. En zo is het!
Dingen die niet bekend zijn, lukken niet meteen, maar dat betekent niet dat ze nooit lukken en ook niet dat als het eenmaal lukt, dat betekent dat het altijd lukt. Geef dan niet op. Het is wat het is.
Iedere dag is een nieuwe kans om te proberen!
~*~ Samen helen ~*~ 