Gezonde grenzen

Ik was met een vriendin aan het praten over begrenzen. Gezonde grenzen stellen is altijd lastig. De meeste mensen worstelen weleens met het vinden van een goed evenwicht tussen de behoeften van de ander en die van henzelf. Het zit namelijk in mensen om aardig gevonden te willen worden.  Gelukkig kunnen ze hiermee oefenen in veilige contacten, zonder dat daar meteen een extreme consequentie tegenover staat. Fouten maken is overkomelijk; het hoort erbij.

Voor slachtoffers van geweld is het stellen van gezonde grenzen vaak erg moeilijk. Ze kregen in het verleden allerlei schadelijke boodschappen:
‘Wat jij wilt, is niet belangrijk’
‘Als je nee zegt, wordt het pas echt erg’
‘Als jij leert te herkennen wat ik wil en daar naar gaat handelen, zorg ik voor een strohalm veiligheid binnen al deze onveiligheid’
Vaak ook werden boodschappen als deze bekrachtigd met nog meer geweld en nog meer onveiligheid. Het slachtoffer was werkelijk zo machteloos als het zich voelde.

Maar dat was toen.

Het was erg, maar het is voorbij.

Hoewel je als slachtoffer de onveiligheid van toen in het nu nog lang met je meedraagt, ben je nu wel in staat om jezelf te beschermen. Je moet het alleen wel gaan doen.

Dus hoe doe je dat?

Het antwoord is: Gezonde grenzen.

Ik weet dat het heel lastig is, zelfs om überhaupt al grenzen bij jezelf te mogen voelen, maar het is niet onmogelijk. Wat je nodig hebt is tijd en veel zachtheid voor jezelf; Oordeelvrij zijn. Ik schreef hier al eerder over.

Verder moet je ‘gewoon’ beginnen met oefenen, want het is helemaal niet erg dat je het niet meteen ‘goed’ doet. Weet je nog dat ik hierboven schreef dat je in een veilige situatie fouten mag maken? Iedereen leert met vallen en opstaan, zo werkt het. Denk aan toen je leerde fietsen. Stapte je meteen op je fiets en reed je weg?

…

Juist ja.

Ik zal je hieronder een paar dingen vertellen over wat grenzen eigenlijk zijn en wat manieren zijn om te oefenen met het stellen van gezonde grenzen.

Kijkend naar grenzen:

Een grens is in de eerste plaats de manier waarop je jezelf laat weten waar jij ophoudt en de ander begint. Je bent zelf dus het uitgangspunt, altijd. Niet de ander. Het is goed om je dat te realiseren.
Een grens is als een container: Te open en alles valt er uit, te gesloten en niets komt erin. Als dit het geval is zal je problemen ervaren met het tot stand komen, onderhouden en beëindigen van relaties.

Er zijn twee soorten grenzen: Fysieke, deze houden de ruimte in die je tussen jezelf en anderen houdt, ook in intieme relaties.
Daarnaast heb je emotionele grenzen, deze hebben te maken met het bewaken en vervullen van je behoeften en je recht op en nood aan interne veiligheid. Deze grenzen zijn heel belangrijk, omdat ze, wanneer ze te overbeschermend zijn, voorkomen dat je anderen toe kunt laten (en zoals ik al eerder schreef, een mens heeft veilige anderen nodig om zich te kunnen ontwikkelen). Wanneer deze grenzen echter onvoldoende aanwezig zijn kunnen ze ervoor zorgen dat je jezelf niet kunt scheiden van mensen om je heen, waardoor je je persoonlijke identiteit niet kunt voelen en/of kwijtraakt.
Slachtoffers van geweld, met name seksueel geweld in de kinderjaren, zijn nog weleens geneigd om tussen deze beide uitersten heen en weer te jojo’en. Het ontbreekt ze vaak aan een veilige basis om naar terug te keren en ze laten zich motiveren door enerzijds hun angst om opnieuw gekwetst te worden en anderzijds hun behoefte om gered te worden. Een patroon als dit is pas te doorbreken als je stopt de ander als uitgangspunt voor jouw welzijn te nemen. Wat je hierbij kan helpen is om uit te zoeken wie jij bent en wat jij wilt. Dit kan je bijvoorbeeld doen door een lijst met ‘I am statements’  te maken:

Mijn spirituele I am statements:
1
2
3
Mijn fysieke I am statements
1
2
3
En op deze manier ook nog: ‘mijn emotionele…’ ‘mijn cognitieve…’ en ‘mijn andere I am statements’

Vraag iemand die dicht bij je staat om deze lijst ook over jou in te vullen en concludeer met het antwoord op deze vraag: “Wat heb ik geleerd over mezelf tijdens het schrijven van deze lijst?”

Voor wat betreft fysieke grenzen zou je jezelf deze vragen kunnen stellen:

-Hoe dichtbij is te dichtbij?
-Als iemand te dichtbij komt, hoe voel ik me dan?
-Wat doe ik als iemand mij benadert en ik wil dat niet? Ben ik dan in staat om assertief te zijn en mijn persoonlijke ruimte te bewaken?
-Wat is mijn definitie van ongewild fysiek contact?
-Hoe reageer ik als iemand een fysieke grens van mij schendt, bijvoorbeeld:
*Tegen je op botst
*Te dicht bij je staat
*Je op een non-seksuele manier aanraakt, terwijl je niet aangeraakt wilt worden
*Je op een seksuele manier aanraakt, terwijl je niet aangeraakt wilt worden
*Naar je staart
*Je slaat
*Te dicht bij je gezicht praat

Voor wat betreft emotionele grenzen, kan het je helpen om een ‘plakkaat met rechten’ te maken. Hier kan je dingen opschrijven als:

“Ik heb het recht om nee te zeggen”
“Ik heb het recht om anderen uit mijn persoonlijke ruimte te weren”
“Ik heb het recht om nee te zeggen, ook wanneer ik eerst ja heb gezegd”
“Ik heb het recht om te stoppen met een activiteit omdat die mij triggert”
“Ik heb het recht om mezelf te omringen met veilige anderen en maatregelen te nemen wanneer iemand mijn veiligheid ondermijnt”

Wat voor jou werkt.

Net als met de affirmaties gaat het er om dat je dit tegen jezelf zegt, zodat je het gaat internaliseren:
Begrijpen> voelen> handhaven. (waardoor je ervaringen opdoet die je bekrachtigen in je veiligheid, zodat je je steviger gaat voelen en je grenzen kunt uitbouwen)

Op het ‘nee-zeggen’ kom ik nog terug.
Er is voor het moment genoeg om mee te oefenen en doseren is ook heel belangrijk; Ook dat is begrenzen.

Voor nu wil ik besluiten met iets wat iemand tegen me zei; Iemand die mijn grenzen, zowel fysiek als emotioneel altijd gerespecteerd heeft en ze voor me probeerde te bewaken ook op momenten dat me dat zelf niet lukte:

“Pas als je ‘nee’ een ‘nee’ is, kan je ‘ja’ een echte ‘ja’ zijn”

Succes met oefenen!