Als je kind vertelt dat het misbruikt is

Sinds ik gezondheidsproblemen heb, is het lastig geworden om deze blog goed bij te houden. Ik ben me dan ook goed bewust van de radiostilte op deze pagina en vind het jammer dat het nu eenmaal zo is zoals het is. Tegelijkertijd ben ik me er ook van bewust dat er de laatste jaren steeds meer blogs zijn verschenen die qua aard vergelijkbaar zijn met deze en daardoor voelt het schrijven ook minder urgent.


Een paar dagen geleden struikelde ik echter over een heel duidelijke aanleiding om toch weer eens wat te tikken. Ik ben lid van een aantal moedergroepen op Facebook en in een van die groepen vertelde iemand dat haar vijftienjarige dochter haar vertelde dat zij is verkracht door haar -inmiddels exvriendje- van dezelfde leeftijd. De moeder worstelde met gevoelens van extreme boosheid en de behoefte om contact met de dader en/of zijn ouders op te zoeken/aan te spreken/verantwoordelijk te stellen. Haar dochter wil dit absoluut niet en toen de moeder bleef aandringen zei ze dat ze er eigenlijk niet zoveel last meer van had en ook dat ze haar moeder nooit meer iets zou vertellen als deze het niet gewoon zou laten rusten. De moeder vroeg advies op de groep; ‘ Wat moet ik nu doen?’ Het advies dat ze kreeg was overwegend slecht: Van oproepen tot het aanrijden of anderszijds lichamelijk letsel toebrengen bij de dader tot uitspraken als ‘Je dochter heeft niks te willen’, tot ‘Ik zou haar toch wel even vertellen dat als zij niks doet hij het ook bij een ander zal doen en dat wil ze vast niet, toch’. Het was al diep in de nacht toen ik dit las en ik was erg moe, maar ik voelde dat ik moest reageren, dat het noodzakelijk is een ander geluid laten horen.

Naar aanleiding van mijn reactie waarin ik benadrukte hoe belangrijk het is om de regie bij de dochter te laten; dat het zelfs hertraumatiserend is om deze na een dergelijke ervaring opnieuw weg te nemen, vroeg een moeder mij om advies hoe het dan aan te pakken.

Ik realiseerde me dat wat ik aan haar en op die groep heb geschreven iets is waarvan ik wil dat een nog groter publiek het leest, dus ik besloot er hier over te schrijven.



Waarschijnlijk is het een van de ergste dingen die je als ouder kan meemaken: Dat je kind bij je komt en vertelt dat het slachtoffer is geworden van seksueel geweld. En dat het, want zo zijn de statistieken, niet iemand is geweest die je niet kent, die je kind met een eng wit busje heeft onderschept op weg naar school, maar dat degene die verantwoordelijk is voor deze ellende van heel dichtbij kwam. Dat het iemand is die je kind aardig vond en vertrouwde, die jij misschien ook aardig vond en vertrouwde -of op zijn minst echt niet in staat achtte tot zoiets verschrikkelijks.

Je zult veel voelen. Woede. Verdriet. Ongeloof. Pijn. Angst. Verwarring. Het gevoel verraden te zijn. Dat de wereld opeens geen veilige plek meer is. Overweldiging. Allemaal heel logische en begrijpelijke gevoelens. Gevoelens waar je jezelf de ruimte voor moet geven om ze een plek te geven, want het is niet niks. Maar eerst is er je kind. Je kind dat je net iets vreselijks heeft verteld en je nu nodig heeft.

En ik begrijp het, dit is een scenario dat je je als ouder niet eens voor wilt stellen, want zelfs dat is al heel overweldigend, doet al iets met je gevoel van veiligheid, maar de realiteit is dat als je nu nadenkt over hoe je het beste kunt reageren als zoiets ooit gebeurt, je in het moment zelf beter toegerust zult zijn. Het is een beetje als het installeren van een brandmelder in huis, de aanschaf van een EHBO-kit. Je wilt niet dat er brand uitbreekt, je wilt niet dat iemand gewond raakt, maar als het gebeurt is het toch erg fijn als je handelingsperspectief hebt. En helaas is de kans dat iemand, zeker meisjes, in hun leven het slachtoffer worden van seksueel geweld een stuk groter dan de kans op brand. (13% van de jongeren tussen de 12 en de 25, bijna de helft van de jonge vrouwen van 16 tot 18 jaar en ruim de helft van de jonge vrouwen van 18 tot 24 jaar is in 2022 slachtoffer geweest van seksueel grensoverschrijdend gedrag–rutgers.nl)


Dus nogmaals: Stel je voor. Je kind komt bij je en vertelt dat het het slachtoffer is geworden van seksueel geweld. Je voelt veel. Je kind, of het het nu laat zien of niet, voelt veel. En dan?


Het allereerste wat belangrijk is is de acute veiligheid. Heeft je kind het over een situatie of een patroon dat al is gestopt of is het nog steeds gaande? Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat degene die verantwoordelijk is voor het seksueel geweld geen toegang meer heeft tot je kind. Vermoedelijk is er nog meer nodig en om dat goed in kaart te brengen raad ik aan het Centrum Seksueel Geweld te contacteren om hen mee te laten denken. Je kunt ze bellen via 0800-0188, maar als je dat fijner vindt is chatten ook een mogelijkheid. Ook hebben ze fysieke locaties. Verder hebben ze een hele informatieve website met veel nuttige bronnen.


Onder acute veiligheid valt ook medische veiligheid. Is er medisch onderzoek nodig en/of medicijnen? Denk ook aan een zwangerschaps- en soatest.



Als de acute veiligheid gewaarborgd is, zijn de volgende dingen belangrijk:



1) Ontschuldigen.
Slachtoffers van seksueel geweld voelen zich vrijwel altijd schuldig en zoeken de oorzaken voor wat er is gebeurd vaak bij zichzelf, bij dingen die ze hebben gedaan of juist nagelaten, maar dit is onterecht.
“Het is niet jouw schuld.” “Het is nooit jouw schuld.” Het is van het grootste belang om dit te benadrukken. Seksueel geweld is uitsluitend de schuld en verantwoordelijkheid van de dader. Altijd. Hier bestaan geen uitzonderingen op.
Verstijving, ‘meewerken’, lubricatie/erectie, allemaal dingen die een lijf doet om zo ongeschonden mogelijk uit de strijd te komen.


2) ‘Ik kan het aan.’
Ja, het is heel erg om te horen wat je kind is aangedaan en natuurlijk voel je veel. Maar jij bent de ouder, de volwassene en je kind heeft jou nodig. Het is belangrijk om je niet emotioneel te laten overspoelen. Je kind is zo dapper geweest om iets heel moeilijks aan jou te onthullen, laat zien dat je die ongelooflijke investering van vertrouwen waard bent. Val niet om. Niet nu. Later mag je wiebelen, instorten, huilen, tegen een deur trappen. Er oneindig over praten met vrienden of hulpverleners (en doe dat vooral als je dat nodig hebt), maar nu heeft je kind je nodig.


Zodra een kind merkt dat ouders te boos zijn, voelen ze zich daar onnodig verantwoordelijk voor. Gaan ze voor jou zorgen, in plaats van andersom of worden ze angstig door het gebrek aan controle dat ze opeens hebben over de situatie en alle hevige emoties.


3) ‘ Wat wil jij?’/’We doen wat jij wilt’.
Vraag je kind wat het wil. Je kunt op een neutrale manier opties voorstellen: contact met het centrum seksueel geweld, de huisarts, een melding of aangifte bij de politie (Wees je er hierbij van bewust dat het bij een dergelijk traject niet gaan om wat het meest kloppend of rechtvaardig is, maar om welke versie van het verhaal zich het beste laat bewijzen. De politiebeweging draait op bewijslast. Iets anders om je van bewust te zijn is dat een dergelijk traject vele jaren kan duren, wat betekent dat het mogelijk moeilijker af te sluiten is), psychologische hulp, of iets anders, misschien wel niks.


Het is van het grootste belang om je kind hier in te volgen. Het de regie te geven. Dit betekent niet dat een bepaalde keuze die op dit moment wordt gemaakt voor altijd is (vaak zorgt de veiligheid die hierdoor ontstaat dat een kind later meer ‘ risico’s’ durft te nemen), maar voor het herstel van veiligheidsgevoel is het essentieel dat je kind weer het gevoel heeft dat het invloed kan uitoefenen op zijn/haar eigen wereld en leven.


4) ‘Tussen ons is niets veranderd’.
Als dergelijke ingrijpende dingen gebeuren, grijpt het vaak ook in iemands gevoel van eigenwaarde. Dit wordt ook op de omgeving geprojecteerd. Het is daarom heel belangrijk om te zeggen en laten merken dat je nog steeds evenveel van je kind houdt. Dat alles nog steeds normaal tussen jullie is. Dat je niet anders naar je kind kijkt. Dit is iets om acuut na een onthulling te benadrukken, maar om ook bewust aandacht aan te besteden in de nasleep van alles. “Ik hou heel veel van jou”.


5) Ik ben er voor je.
Er is de onthulling, maar er is ook nog een nasleep. Zeg dat je er voor je kind bent en laat dit ook merken. Luister als je kind dingen te vertellen heeft, ook als ze voor jou niet zo belangrijk lijken. Leg je telefoon weg, maak oogcontact. Besteed bewust tijd met elkaar. Toon affectie. Zeg af en toe dat je er altijd bent.

Op het moment van de onthulling kan je vertellen dat het gebruikelijk is dat mensen nog langer last hebben van dergelijke dingen en dat je wilt dat je kind weet dat jij er bent als het ergens over wil praten, naar droomt, zich getriggerd voelt. Het is allemaal welkom, ook nog over een jaar na nu (of langer). Jij bent er.


Dit waren 5 do’s.
Hieronder schrijf ik ook nog een paar don’ts.



1) Vraag je kind nooit naar het eigen aandeel. Irrelevant. Leidt tot onterechte schuldgevoelens.
2) Zeg nooit dat je kind de een of andere stap moet nemen omdat ‘ Hij het misschien ook wel bij iemand anders zal doen’. Dit is niet (NOOIT) de verantwoordelijkheid van een slachtoffer.
3) Zeg nooit dingen als: ‘Misschien bedoelde hij het wel niet zo, wist hij niet dat het fout was,’ etc. Totaal irrelevant. Het gaat er om hoe ingrijpend een situatie wordt ervaren door een slachtoffer.
4) Bespreek nooit je behoefte aan eigenrichting met je kind. En doe dit überhaupt niet. Het maakt dingen alleen maar moeilijker.
5) Neem nooit de regie weg bij het slachtoffer. Dwing geen dingen af.
6) Ga niet onvoorzichtig om met het vertrouwen dat je gekregen hebt
7) Geen victimblaming. Lijkt op het eerste punt, maar dan de verwijtende versie “Ik had je toch gezegd dat je niet bij hem mocht slapen”. Je kind heeft hier niks aan.
8) Geef nooit je eigen gevoelens voorrang boven die van je kind. Je bent volwassen en je bent verantwoordelijk voor dit kind. Gedraag je daar ook naar.


Ik hoop dat dit blog er toe leidt dat meer mensen dergelijke onthullingen beter kunnen opvangen, want het is helaas gebleken dat het vaak nog schadelijker is hoe iemand met een onthulling van seksueel geweld omgaat dan dat het feitelijke seksuele geweld was.




Als je meer wilt lezen over (heel normale!) overlevingsreacties:


https://centrumseksueelgeweld.nl/tonic-immobility/
https://centrumseksueelgeweld.nl/story/artikel-genitale-respons/